Inmiddels zijn de aandeelhoudersvergaderingen van Unilever en AkzoNobel achter de rug. Unilever heeft zijn vergaderingen in Nederland en Engeland gehouden, vanwege de dubbele hoofdkantoorsituatie, terwijl AkzoNobel zich kon beperken tot een bijeenkomst in Amsterdam.
Unilever vergaderde op 26 april 2017 in Rotterdam en op 27 april in Londen. Tijdens de aandeelhoudersvergadering steunde een overgrote meerderheid van de aandeelhouders het beleid bij Unilever. AkzoNobel kwam op 25 april in Amsterdam met 70% met iets minder steun uit de strijd tegen het bod van PPG.
Paul Polman, de CEO van Unilever, maakte tijdens de aandeelhoudersvergadering een interessante opmerking; hij riep Nederlandse institutionele investeerders op om meer in Nederlandse bedrijven te investeren. In feite een oproep aan pensioenfondsen om zich te gedragen volgens de regel ‘koopt Nederlandsche waar, dan steunen wij elkaar’, de protectionistische slogan uit de jaren dertig van de vorige eeuw van de Vereniging Nederlandsch Fabricaat. Een opmerkelijke uitspraak. In feite een oproep om van stakeholders shareholders te maken. De oproep van Polman doet een appèl op Rijnlandse sentimenten terwijl Unilever in alle dimensies speelt op een mondiaal veld. Ook demissionair minister Kamp zweeft in zijn reacties op de ontwikkelingen bij Unilever en AkzoNobel tussen deze twee sentimenten. Enerzijds vindt hij dat bedrijven primair op zichzelf zijn aangewezen, anderzijds toont hij zich gevoelig voor het behoud van productiecapaciteit die verweven is met de Nederlandse (kennis)infrastructuur. Beiden proberen verschillende oriëntaties in een samenhangende redenering te vatten.
Zelfbestemming
Het gaat het bij de dreiging van vijandige overname over, met een mooi Rijnlands woord, ‘zelfbestemming’. Zelfbestemming die nooit absoluut is maar zich afspeelt in een nauw verweven context van markt en samenleving. Zelfbestemming heeft drie herkenbare dimensies.
‘Zelfbestemming één’ ligt geheel binnen het domein en de verantwoordelijkheid van de onderneming. Zorg voor een ambitieus strategisch beleid waarmee operationele acties in lijn worden gebracht. Zorg voor tevreden shareholders door: groei van de ondernemingswaarde, continuïteit in de dividendstroom, ambitieus en verantwoordelijk beleid en goede relaties met shareholders. En zorg voor vrienden en medestanders buiten de directe kring van aandeelhouders. Stakeholders zijn van belang in vredestijd om te bouwen aan de onderneming en worden nog veel belangrijker in oorlogstijd als geallieerden in de strijd.
Voorlopig kunnen we constateren dat een vijandelijk bod laat zien dat het mogelijk is om in korte tijd een multinational tot ongekende snelheid aan te sporen bij het expliciteren en uitvoeren van strategisch beleid. Een wake up call die zorgt dat ‘zelfbestemming één’ weer centraal komt te staan.
‘Zelfbestemming twee’ heeft te maken met regulering die voor een onderneming de mogelijkheid biedt tot het inrichten van beschermingsconstructies. Om ‘golden shares’ te mobiliseren, stichtingsconstructies met bijzondere benoemingsrechten in te richten, of verplichte wachttijden na een eerste vijandelijk bod te benutten.
Voorlopig kunnen we constateren dat een herbezinning op de huidige regulering in hoog tempo tot concrete voorstellen voor wet- en regelgeving leidt. Het gevoel van urgentie in de Haagse politiek zal lang genoeg vastgehouden moeten worden om daadwerkelijk tot effectievere regulering te komen.
‘Zelfbestemming drie’ ligt binnen het domein van de (nationale) overheid. Bij zelfbestemming drie komen belangen van de onderneming en de belangen van de nationale gemeenschap tezamen. Op grond van overwegingen die te maken hebben met bescherming van de nationale samenleving en economie heeft de overheid het recht om transacties te verbieden. Beschermingsmotieven kunnen variëren van behoud en bescherming van de nationale (kennis)infrastructuur tot argumenten die verband houden met nationale veiligheid.
Een onbedoeld positief neveneffect van de vijandelijke biedingen op Unilever en AkzoNobel is het herleven van het besef dat we niet naïef kunnen wachten op de volgende ongevraagde bieding die de gezamenlijke verdediging van de belangen van onderneming en samenleving ondergraaft.
Voorlopig kunnen we constateren dat we in Nederland toe zijn aan een fundamentele en praktische herbezinning op beschermingsmotieven en de drie dimensies van zelfbestemming.
Deze column staat ook op TIAS